1829 Osmanlı -Rus savaşı sonucunda şehir işgal edilmiş,130.000 olan nüfus 15.000'lere düşmüştür.Bu savaştan sonra Rusların devamlı Erzurum'u hedef tahtasına koymaları, Devletin yöneticilerini tedbir almaya yöneltmiş, Kırım Savaşı esnasında ve ilerleyen yıllarda Erzurum un savunmasına önem verilmiş ve Başta Mecidiye ,Aziziye olmak üzere toplam 20'den fazla tabya yapılarak şehrin müdafaasını güçlendirmeye çalışmışlardır.
Tabyalar tam bir Devlet- Millet birlikteliğiyle yapılmış,Erzurum'un sivil ahalisi gece- gündüz demeden tabyaların yapımında karşılıksız çalışmışlardır. Kars Kapıdaki Ahali Tabyası tamamen Dadaşların el emeği,göz nuru ve alın teriyle yapılmıştır.
1877-1878 Osmanlı- Rus savaşının Kafkasya bölümü Aziziye tabyalarında son bulmuştur.24 Nisan 1877 yılında başlayan savaş Rusların sınırı geçmesiyle başlamıştır. Ahmet Muhtar Paşa ve komuta heyetinin yönettiği; Zivin'de, Halyas'ta, Yahniler'de, Gedikler'de yapılan meydan savaşlarını Osmanlı Ordusunun kazanmasına karşılık, 15 Ekim 'de yapılan son meydan savaşını kaybetti.Bunun üzerine Gazi Ahmet Muhtar Paşa orduya geri çekilme emrini vermiş ve ordu geri çekilerek Kasım ayı başlarında Tabyalara yerleşmişti.
Ruslar şehrin teslim edilmesini isterken Erzurumlu kanının son damlasına kadar şehri savunacakları üzerine and içmişlerdi.Emek Bayraktar,Mutan Ağa,Gül Ahmet,Arap Ali ve arkadaşlarından oluşan heyetler Gazi Ahmet muhtar Paşaya giderek şehri savunacakları konusunda duygusal konuşmalar yapmışlar , Paşadan aldıkları emir doğrultusunda hareket etmişlerdir.
Ancak milleti-sadıka olarak adlandırılan Ermeniler Ruslar adına casusluk yaparak 8 Kasımı 9 Kasıma bağlayan gece üç nolu Azizziye tabyasına girerek bütün Mehmetçikleri şehit etmiş bir numaralı Aziziye tabyasına yöneldiler. Gece karanlığında tabyalar düşerken Yarbay Bahri Bey ve askerleri Ruslarla savaşırken şehre haber ulaştırılmış , olayı ilk duyan Ayaz Paşa Cami Müezzini Abdullah Efendi sabah ezanıyla birlikte halkı Aziziye tabyalarında savaşmaya çağırmış , uykudan ayılan Dadaşlar ,genç,ihtiyar,kadın,kız ellerine geçirdikleri ilkel silahlarla donanımlı Rus ordusuna karşı 9 Kasım sabahından öğleye kadar direnerek Rusları yenmişler ve bu olay tarihe Aziziye destanı olarak geçmiştir.
Bugün bu destanın yazıldığı Tabyalara kadar yürüyerek Kahraman Erzurumlu Nene Hatun, Name Kadın, Topal Gülzar ve isimleri bilinmeyen tüm nenelerimizi anacağız. Dedelerimizi anacağız. Mehmetçiklerimiz anacağız.
Erzurum Valiliğinin öncülüğünde tüm Erzurumluların katılacağı, yürüyeceği ve delerinin,ecdatlarının ruhuna Fatiha okuyacağı gün bu gündür.
Tüm Erzurumlular,dedeleri savaşan, şehit düşen tüm kahramanların torunları il içi, il dışı tüm duyanlar ,duymayanlara haber verin. 9 Kasım Sabahı Ezanlardan sonra tıpkı 136 yıl önceki gibi tabyalara yürüyelim. Katılalım, katılmaları teşvik edelim.
Şimdiden herkese selamlarımı ve şükranlarımı iletir ;saygılar sunarım...