Erzurum Basınında Nurettin Topçu (1960-1970)

Erzurumlu bir ailenin çocuğu olan Nurettin Topçu’nun memleketine hiç gelmediğine/gelemediğine bir önceki yazımda değinmiştim.

Nurettin Topçu bütün ömrünü insanlığın kurtuluşu için harcamış, bu yolda bir düşünce sistemi geliştirmiş, meslek hayatında önemli görevlerde bulunacak öğrenciler ve ilim adamları yetiştirmiştir.

Cumhuriyet sonrası yetişmiş önemli münevverler arasında bulunan Nurettin Topçu’yu memleketlilik veya hemşerilik sınırları içerisine hapsetmek mümkün değildir. Zaten böyle bir niyetimiz de olamaz.

Nurettin Topçu 1939 yılında Hareket Dergisi ile başladığı yazı hayatını, vefat ettiği 1975 yılına kadar birçok gazete ve dergide sürdürmüştür.

Nurettin Topçu’nun ulusal ölçekteki yayın organlarında yayınlanan yazılarının bir kısmı 1960’lı yıllardan itibaren Erzurum basınında yeniden yer almıştır.

Erzurum basınında yayınlanan yazılardan Nurettin Topçu’nun Erzurum’da birtakım kimseler ile irtibatının olduğu düşüncesini akıllara getirmektedir. Erzurum okurunun Nurettin Topçu’nun yazılarına özel bir ilgisinin olduğu da aşikârdır.

Nurettin Topçu’nun “Taşralı” isimli hikâye kitabında yer alan bazı hikâyeleri Erzurum da yayınlanan Doğu Gazetesi’nde ve yine bazı yazıları Hürsöz Gazetesi’nde yayınlanmıştır.

Nurettin Topçu’nun 1960’larda Erzurum basını ile ilişkilerini nüshalarına ulaşabildiğimiz iki gazete üzerinden incelemeye çalıştık.

Doğu Gazetesi ve Nurettin Topçu’nun Taşralı Hikâyeleri;

Doğu Gazetesi 1950 yılında “Hakkı Tutar, Hakka Tapar” ilk sözü ile yayına başlamıştır. Gazetenin sahibi Turhan Bilgin ve Yazı İşleri Müdürü Sait Gemalmaz’dır.[1]

Doğu Gazetesi Nurettin Topçu’nun Taşralı adlı hikâye kitabından 13 hikâyesini 28 Nisan 1962 den 4 Nisan 1963’e kadar 248 bölüm halinde yayınlamıştır.

Gazetesinin nüshaları günümüzde Erzurum Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Süreli Yayınlar bölümünde muhafaza edilmektedir.

Doğu Gazetesi’nde Taşralı, Kütük, Tereke, Köy Hocası, Yitik, Kayan Köy, Karayazı, Görünmeyen Adam, Nahiye Müdürü, Şehid Oğlu Şehid, Yıldırım’ın Huzurunda, Mahşer ve Ebedi Hayat hikâyeleri yayınlanmıştır.

Doğu Gazetesi aynı dönemde tıpkı Nurettin Topçu’nun Taşralı kitabında ki hikâyeleri gibi diğer bazı yazarlara ait hikâye ve romanları da kısa kısa ve günlük olarak yayınlanmıştır. Ancak Taşralı hikâyelerini bir takvim yılına yakın yayınlanmasından Nurettin Topçu’ya özel bir önem verildiği anlaşılmaktadır.

Hürsöz Gazetesi ve Nurettin Topçu’nun Yazıları:

Hürsöz Gazetesi “Hak ve Hakikat Yolunda” ilk sözü ile 9 Kasım 1955 tarihinde yayın hayatına başlamıştır. İmtiyaz sahibi Ahmet Polat’tır. Gazete 20 Ocak 1990’da yayın hayatına son vermiştir.[2]

Nurettin Topçu’nun ulusal dergilerde ve gazetelerde yayınlanan 15 yazısının, Erzurum okuyucusu için Hürsöz Gazetesinde yeniden yayınlandığını Prof. Dr. İsmail Kara’nın “Nurettin Topçu Hayatı ve Bibliyografyası” isimli kitabından öğreniyoruz.

35 yıl yayın hayatına devam eden Hürsöz Gazetesi’nin nüshaları bugün Erzurum Atatürk Üniversitesi Kütüphanesi Süreli Yayınlar bölümünde muhafaza edilmektedir.

Hürsöz Gazetesinde yayınlanan Nurettin Topçu yazılarını incelerken bazı hususlar dikkatimi çekti. Şöyle ki:

Nurettin Topçu’nun, Hürsöz Gazetesinde ki yayınlanan yazılardan haberi var mıydı? Nurettin Topçu’nun yayınlanan yazılarının Hürsöz’ de yeniden yayınlanmasını kim önerdi ve bu yazıları kim seçti? Bu yazılar neden sadece Hürsöz Gazete ’sinde yayınlandı?

Sorularına cevap aradım.

Hürsöz Gazete ’sinin sonraki dönemde Yazı İşleri Müdürlüğü görevini üstlenen ve aynı zamanda Gazetenin imtiyaz sahibi Ahmet Polat Bey’in damadı olan Selami Didin ile olan görüşmemizde bu soruların cevabını buldum.

Selami Didin Bey, o dönemin Hürsöz Gazetesi İstanbul Temsilciği görevinde bulunan Mehmet Gökalp’ın bir dernek toplantısında Nurettin Topçu ile tanıştığını, kendisinin müsaade ve tavsiyesi ile kendisine ait 15 yazının belirlendiğini ve süreç içerisinde yayınlandığını ifade etti.

Yine Hürsöz Gazetesinin imtiyaz sahibi Ahmet Polat’ın oğlu Mustafa Polat’ın Prof. Dr. Ayhan Songar vasıtası ile 1967 veya 1968 yıllarında Nurettin Topçu ile tanıştığını belirtti.

Hürsöz ve Doğu Gazetelerinde yayınlanan yazılardan o yıllarda Erzurum’da önemli bir Nurettin Topçu okuyucusu olduğu kanaatine ulaşmak mümkündür.

1960’lı yıllarda Nurettin Topçu “Ruhçu Sosyalizm, Milliyetçi Sosyalizm” gibi muhiti için oldukça yabancı sayılacak kavramlardan söz ederken, bu iklimde Hürsöz Gazetesi’nde yayınlanan Nurettin Topçu makaleleri ve o dönem Erzurum entelektüeli hakkında ki değerlendirmeyi okuyucunun takdirine bırakıyorum.

Nurettin Topçu’nun Hürsöz Gazetesinde ki yazılarının Prof. Dr. İsmail Kara’nın “Nurettin Topçu Hayatı ve Bibliyografyası” kitabında belirtilmiş olan kronolojik sıralama ile külliyatında ki yerleri aşağıdaki şekildedir.

“1-(225) “Üniversite” ; Hürsöz (Erzurum), 28 Ocak 1959( Komünizme karşı mücadele, sayı: 35, 1 Mayıs 1952 ‘de yayınlanan yazının tekrar neşri ) ; AN/1.2.3.

2-(227) “Komünizm ve tarihi maddecilik” , Hürsöz (Erzurum) , 5 Mart 1959 (Komünizme karşı mücadele, sayı: 14,15 Şubat 1951 ‘de yayınlanan yazının tekrar neşri).

3-(230) “İnkılap – irtica” , Hürsöz (Erzurum) , 31 Mart, 1 ve 2 Nisan 1959 ( 2 yazı. Komünizme karşı mücadele, sayı: 17, 1 Nisan 1951; Ehli Sünnet; sayı: 98. Mayıs 1951; İslam dünyası, sayı: 16, 12 Temmuz 1952 de yayınlanan yazının tekrar neşri; 1951 de Komünizme karşı mücadele dergisi adına 4 sayfalık müstakil bir broşür halinde de basıldı) ;DD/2.

4-(233) “Gazete “ , Hürsöz (Erzurum), 1 ve 2 Mayıs 1959 (Komünizme karşı mücadele, sayı: 30, 15 Şubat 1952 de yayınlanan yazının tekrar neşri) ; AN/3 ( “Gazeteler “ başlığının ikinci kısmı ) .

5-(234) “ Yine gazete ”, Hürsöz (Erzurum) 3ve 4 Mayıs 1959 (Komünizme karşı mücadele, sayı: 31, 1Mart 1952 de yayınlanan yazının tekrar neşri ) ; AN /3 (“Gazeteler ” başlığını 3. Kısmı).

6-(273) “Sosyalizm ve şekilleri ” (III), Meslek, sayı: 93/94, Mart-Nisan 1961

7-(274) “Maddeyi idare eden ruh” , Sebilürreşad, XIII/320, Nisan 1961 (Komünizme karşı mücadele, sayı:20,15 Mayıs 1951 ile Yeni istiklal, 1 Şubat 1961 ve 19 Nisan 1961 de yayınlanan yazının tekrar neşri) ; KKYN; AN/ 1.2.3.

8-(279) “Zafer ” Düşünen adam, I/17, 26 Nisan 1961; Sönmez Neşriyat, sayı: 15,30 Eylül 1965; Yeni istiklal, 13 Nisan 1966 ; “Bizim zaferimiz” başlığıyla, Büyük gazete, sayı: 29, 9 Kasım 1976; VO/1,2.

9-(323) “ İnanmak ve sevmek”, Hürsöz (Erzurum),20 Ağustos 1962 (Düşünen adam, I/2,12 Ocak 1961’de yayınlanan yazının tekrar neşri):VO/1,2.

10-(324) “Var olmak”, Hürsöz (Erzurum), 24 ve 25 Ağustos 1962 (Düşünen adam, I/1, 5 Ocak 1961’de yayınlanan yazının tekrar neşri); VO/1, 2.

11-(326) “Manevi kalkınma” , Hürsöz (Erzurum), 5 Eylül 1962 (Türk yurdu, II/1, Nisan 1960’ta yayınlanan yazının tekrar neşri): YT/1.2.3; KM/2.

12-(328) “Çocuklar” , Şule, sayı: 4, Ekim 1962 (aynı ay Erzurum’da çıkan Hürsöz ’de de yayınlanmış olmakla beraber günü tam tespit edilememiştir): VO/1, 2.

13-(351)“Hörmet” , Hürsöz (Erzurum), 23 Mart 1963

Çalışmamızda Hörmet başlıklı yazı Hürsöz Gazete ’sinin 23 Mart1963 tarihli nüshasında bulunamamıştır. Yine Nurettin Topçu’nun eserlerinde ‘Hörmet’ adı ile başlı başına bir makalesi bulunmamakladır. Ancak Nurettin Topçu’ İslam ve İnsan kitabı, İslam Ahlakı makalesinde ‘hörmet’ içerikli bir bölüm tespit edilmiştir.

14-(352)“Hakikata giden yol” , Şule, sayı:7, Nisan 1963;Hürsöz (Erzurum), ? Temmuz 1963; VO/1,2.

Çalışmamızda 1963 yılı Temmuz ayı Hürsöz Gazete’si nüshaları incelenmiş, pazar günleri gazetenin çıkmadığı, kalan nüshalarda Nurettin Topçu’nun “Hakikate Giden Yol” isimli yazısı tespit edilememiştir.

15-(357) “Bizde Rönesans” Hürsöz (Erzurum), 3-5 Ağustos 1963 (Türk Yurdu, sayı: I/ 10 Ocak 1960’ ta yayınlanan yazının tekrar neşri: “Rönesans temelleri” yazısının ilk beş paragrafı olarak, YT/1.2.3.4.”[3]