Gelenekle kafiyeyi ve mana derinliğini bozmayacak şekilde cümleler kurmaya çalışan ozanlar, alfabedeki v, b, m, p ve f harflerini kullanmamak için dudaklarının arasına iğne bırakıyor
Erzurumlu Aşık Rahim Sağlam, "Dudakdeğmez ve diğerlerini yapamayanlar daha aşık olmamıştır, olmaya hazırlanıyordur. Eğer bu yöntemleri yapan olursa aşıklığa ermiştir"
Kadim Anadolu kültürünün gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlayan aşıklık geleneğindeki atışmaların daha da zorlu olması için kullanılan "dudakdeğmez" geleneği, asırlar geçmesine rağmen Erzurum'da halen sürdürülüyor.
Anadolu'nun halk ozanları Emrah, Sümmani, Reyhani, Mevlüt İhsani, Mustafa Ruhani ve Nihani gibi ünü aşıkların yetiştiği Erzurum'da, aşıklık geleneği halen canlı olarak yaşatılıyor. Ölüm, sevda, hasret, sevgi ve ilahi aşk başta olmak üzere halk kültürünün önemli konularını sazları ve beyitleriyle kuşaktan kuşağa aktaran halk ozanları, aşık geleneğinin devam etmesi ve bu kadim geleneğin bir üyesi olunması için asırlar boyunca zor yöntemler geliştirdi.
Halk ozanlarının aşıklara kendisini kabul ettirmesi için uyguladığı ve lebdeğmez olarak da bilinen "dudakdeğmez" geleneği, aradan geçen yüzyıllara rağmen son temsilcileri tarafından uygulanıyor.
AŞIKLAR İKİ DUDAK ARASINA İĞNE YERLEŞTİREREK ATIŞIYOR
Zorluğunun yanında geleneğin önemli atışma örneklerinden olması nedeniyle halkın dikkatini çekmek için aşıklarca sıkça kullanılan geleneksel yöntem, iki dudak arasına iğne yerleştirilerek yapılıyor. Gelenekle kafiyeyi ve mana derinliğini bozmayacak şekilde cümleler kurmaya çalışan ozanlar, alfabedeki v, b, m, p ve f harflerinin kullanılmamak için dudaklarının arasına iğne bırakıyor.
İğnenin dudaklara verdiği zarardan dolayı kürdan kullanılarak sürdürülen bu gelenekle hem kelimelere yeni çağrışım yapılarak dile zenginlik kazandırılıyor hem de aşıkların geniş kültür birikimine sahip olması sağlanıyor.
Kentin Yakutiye ilçesi Yoncalık Mahallesi'nde Erzurum Büyükşehir Belediyesinin desteklediği Kıyasettin Temelli Kıraathanesi'ndeki usta aşıklarca uygulanan dudakdeğmez, ilgiyle izleniyor.
"DUDAKDEĞMEZİ YAPAMAYAN DAHA AŞIK OLMAMIŞTIR"
Aşık Rahim Sağlam, AA muhabirine yaptığı açıklamada, bu yöntemin uygulanmasının çok zor olduğunu söyledi. Aşıkların kullanılmaması gereken harfleri kullanması halinde atışmayı kaybettiğini ifade eden Sağlam, "Dudakdeğmezin diğer ismi de lebdeğmezdir. Aşıkların yaptığı bu zor uygulama bir atışmadır." dedi.
Sağlam, geleneğin ünlü aşıklarca yapıldığına işaret ederek şöyle konuştu:
"Dudakdeğmez, Sümmani, Reyhani, Çobanoğulları'ndan bizlere ulaştı. Bu gelenek örnek aldığımız aşıklardan bize kadar devam etti, bizden sonra da muhakkak devam edecektir. Aşıklık geleneğinde dudakdeğmezin yanı sıra divan, taşlama, koçaklama ve güzelleme yöntemleri vardır. Bu yöntemler de çok zordur ve yöntemlerimiz hep devam edecektir. Sanatımızda yıllar boyunca süren gelenek ve göreneklerimiz var. Dudakdeğmez ve diğerlerini yapamayanlar daha aşık olmamıştır, olmaya hazırlanıyordur. Eğer bu yöntemleri yapan olursa aşıklığa ermiştir."
Aşık İhsan Yavuzer de halk ozanlarının uygulaması zor olan bu yönetimi, insanların dikkatini çekmek için geliştirdiğini kaydetti.