SARIKAMIŞ HAREKATI VE ENVER PAŞA GERÇEĞİ

Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Öğretim Görevlisi Yrd. Doç. Dr. Yavuz Özdemir, Sarıkamış Harekatı'nda “Tek kurşun sıkmadan donarak öldüler” iddialarıyla ilgili olarak, “Rus, Alman ve Türk kaynaklar, Sarıkamış Harekatı’nda Ruslarla göğüs göğse savaştığımızı ortaya koyuyor. Harekat sırasında iddia edildiği gibi ne 90 ne de 60 bin asker öldü. Harekatta şehit sayımız 35 bin” dedi. Erzurum Gençlik Hizmetleri ve Spor İl Müdürlüğü tarafından Palandöken Gençlik Merkezi’nde düzenlenen “Sarıkamış Şehitleri” konulu toplantıda Sarıkamış Harekatı’nın bilinmeyen yönlerini anlatan Yrd. Doç. Dr. Yavuz Özdemir, harekatın askeri açıdan Türklerin başarısızlığıyla sonuçlandığını ancak siyasi açıdan birçok kazanımlar elde edildiğini söyledi. “Bir Savaşın Bilinmeyen Yönleri” adlı kitabın da yazarı olan Yavuz Özdemir, Osmanlı arşivlerinin yanında Rus, Alman ve Genelkurmay arşivlerini 5 yıl süre ile tarayarak Sarıkamış Harekatı'nın bilinmeyen yönlerini gün ışığına çıkardığını belirtti. Yrd. Doç. Dr. Özdemir, Sarıkamış Harekatı’nın Türklerin başarısızlığıyla sonuçlandığının kabullenilmesi gerektiğini söyledi. Harekatta Enver Paşa’nın müdahale planının uygulanmadığını belirten Özdemir, şunları söyledi:
“Enver Paşa, 25 Aralık günü Ruslara yönelik gece harekatı başlatmıştır. Ancak Türk Kuvvetleri gece harekatında başarılı olamaz denilerek bu harekat durdurulmuştur. Oysa tarihi kaynaklar gösteriyor ki, eğer o gece harekat yapılsaydı Rus ordusu hazırlıksız yakalanacak ve başarısız olacaklardı.”
Özdemir, Sarıkamış’ta harekatın yönlendirilebilmesi için bilgi akışının sağlanamadığını ve irtibatın sağlıksız olduğunu belirterek, Enver Paşa’nın çok çaba sarf etmesine rağmen 10. Kolordu ile irtibat sağlayamadığını ifade etti. Rusların özellikle gece harekatında büyük bir panik yaptıklarını anlatan Özdemir, ancak Sarıkamış önlerindeki Türk birliklerine diğer kolorduların destek verememesi ve 9. Kolordu Kumanda Heyeti’nin isteksizliği sonucunda bu fırsatın kaçırıldığını dile getirdi. Sarıkamış Harekatı’nın başarısızlıkla sonuçlanmasında Ermenilerin rolüne de değinen Özdemir, Ermenilerin Rus kuvvetlerine istihbarat sağladığını, Türk ordusunun zayıf olduğu yönünde bilgi verdiğini, bu nedenle Rusların şiddetli bir şekilde direndiğini ifade etti. Özdemir, tarihi belgelere göre bilinenin aksine Sarıkamış Harekatı’nda toplu donmalar olmadığını savunarak, “Harekatın başarısız olması, Türk ordusunda firar olaylarının artması nedeniyle ordu geri çekildi. Sonuçta şehit asker sayısı 35 bin oldu. Bunların bir kısmı da cephede savaşırken şehit oldu. Kamuoyunda bilindiği gibi 90 bin asker toplu şekilde donarak şehit olmadı” dedi.
Özdemir, Sarıkamış Harekatı nedeniyle Rusların Kafkas Cephesi’ne 1.5 milyon asker yığdığını, bunun da Çarlık Rusyası’nın yıkılmasında önemli bir unsur olduğunu söyledi. Özdemir, Sarıkamış Harekatı’nın askeri açıdan başarısızlıkla sonuçlandığını, Enver Paşa’nın tüm çabasına rağmen yapılan hatalar ve kaçırılan fırsatlar nedeniyle sonucun olumsuz olduğunu ancak bunun yanında siyasi açıdan birçok kazanımların elde edildiğini kaydetti. 22 Aralık 1914 yılında başlayan Sarıkamış Harekatı’na 3 Ordu’nun 9, 10 ve 11’inci kolordularının katıldığını hatırlatan Özdemir, bu birliklerin mevcudunun 118 bin olduğunun, harekata ise 75 bin silahlı askerin katıldığının tespit edildiğini söyledi. Buna göre şehit sayısının oldukça abartıldığını belirten Özdemir, Rus kaynaklara göre Sarıkamış Harekatı sırasında donarak ölen asker sayısının 7 bin civarında tespit edildiğini, Rus ordusunun da aynı ölçüde kayıplar verdiğini ifade etti. Yrd. Doç. Dr. Özdemir, “Çünkü şartlar eşitti. İklim koşulları sadece Türkleri değil, Rusları da etkilemişti” diye konuştu.
Tek kurşun atmadılar iddialarının çürüdüğünü söyleyen Özdemir, Ruslarla harekat sırasında birçok kez göğüs göğse savaşıldığını ifade ederek, “İlk vuruşma Erzurum’un Narman ilçesi girişinde başladı. İkinci vuruşma Oltu girişindeki Kaleboğazı mevkisinde meydana geldi. Daha sonra diğer önemli çatışmalar, İsmail Ağa Cayırları ve Kosor bölgesinde yaşandı. Burada Osmanlı ordusu önemli kayıplar verdi. Sarıkamış’a ulaşmak için Allahuekber Dağları aşılmak istenirken donma olayları yaşandı. Bu sayı ise 7 bin civarındadır. Toplam şehit sayımızda 35 bin civarında. İddia edildiği gibi şehit sayısı 90 veya 60 bin değildir” dedi.