Modern zamanın bize sunduğu otomatik hayat ve yaşantıda artık geleneksel el sanatlarına pek yer yok. Hazırlop bir hayat, fabrikasyon tüketim bu sanatları da sanatçıları hayatımızdan kopardı. “El emeği göz nuru, bilek gücü ve alınteri” ifadeleri adeta tarihe karıştı. Öylesine mekanikleştik işte…
Dünün el sanatları ürünleri, pratik hayatta değil de kültür varlığı olarak yaşatılmaya çalışılıyor. Bilhassa şehirlerin tanıtım stratejileri içerisinde geleneksel el sanatları turizm ekonomisinin önemli bir ayağı. Öyle ki turizm ekonomisinin önemini fark eden illerde gerek valilikler gerekse belediyeler bu konuda kurslar açıyor, önemli projeler destekleniyor.
Anadolu’da Erzurum bilhassa kevelcilik, debbağlık, bakırcılık, saraçlık gibi geleneksel el sanatlarının kendine has çarşısı olan ipek yolu ve ticaret şehirlerinden biridir. Eskiden aynı ürünü satan dükkânların bulunduğu çarşılara “arasta” denirdi. Bugün Erzurum’un kendisi olmayan; ama adı yaşayan arastalardan en önemlileri Kevelciler ve Bakırcılar’dır.
Bakırcılar, artık bakır tabakaların haddehanelerde dövüldüğü, bakırdan bin bir türlü ürünün, süs eşyalarının tezgâhları doldurduğu çarşıdan ziyade demir, alüminyum, naylon vb. mutfak araç ve gereçlerin, hediyelik eşyaların satıldığı bir çarşı. Bir iki esnaf da eski eşyaları perdahlama, kalaylama işine bakıyor, o kadar.
Geldiğimiz nokta; eski evlerimizin ışıl ışıl bakır eşyaları şimdi otantik mekânları süsleyen birer dekor malzemesi olmuş.
Anadolu’da birçok kent bakırcı çarşılarıyla bilinir. Bizim bölgemizde ise bilhassa Erzincan’da bakırdan yapılmış hediyelik eşyaların satıldığı dükkânların çokluğu dikkat çekmekte. Erzurum’da adı olup kendi olmayan Kevelcilik ve Bakırcılık Erzurum’da Büyükşehir Belediye Başkanı Sayın Mehmet Sekmen’in seçimlerden önce dikkatini çekmişti ki, Erzurum’a deri sanayi (kevelcilik), buna bağlı olarak ayakkabı fabrikası kurmaktan ve bakırcılık gibi geleneksel el sanatlarının yaşatılacağı merkezler açmaktan bahsediyordu.
İşte onlardan birini gerçekleştirmiş olmasından dolayı Başkan Sekmen’i kutluyorum. Müdürlüğünü genç ve dinamik kardeşim Yasin Deniz’in yaptığı, büyükşehir belediyesinin şirketlerinden ERTANSA bünyesinde bakır işleme atölyesi açtı. Eminkurbu’ndaki eski Firdevsoğlu Kışlası’nda yani, belediyenin Fen İşleri Atölyeleri’nin olduğu yerde kurulan Bakır Atölyesi, Erzincan’dan getirilen Sedat Usta, Mustafa Usta, Uğur Usta, Adil Usta ve onların yanında Erzurumlu Emin Usta aşkla işliyorlar bakır levhaları. Bir de yanlarında yetişsin diye belediyenin verdiği gençler. Yani usta çırak ilişkisi tüm edebiyle, bilgisiyle, görgüsüyle…
Tabii atölyede bakırın yüksek ateşte tabakalar haline getirildiği eski haddehane yok artık. Bakır fabrikalarda işleniyor, tabaka olarak Erzurum’a geliyor. Bu tabakalardan çeşit çeşit mutfak ve süs eşyası yapıyor usta eller: Semaver, ibrik, kazan, tepsi, cezve, fincan takımı, saat, isimlik ve nice süs eşyası… Ustaların ifadesine göre Türkiye’de böylesi işlenen bakır en çok Samsun, Trabzon ve Maraş’ta üretiliyor. Lâkin bakırın en kalitelisi Maraş’tan gelenmiş. Belediye de ihtiyacı olan bakır levhaları Kahramanmaraş’tan temin ediyor.
Tabii ustalar Erzincan’dan edindikleri alışkanlıkla bakır ürünlerin üstüne klasik desenleri işliyorlar. Yani Erzurum’da üretilen bakır eşya ile Erzincan’da üretilen bakır eşyanın süslemeleri aynı. Bu durum genç müdür Yasin Deniz’in de dikkatini çekmiş olacak ki, Erzurum’da üretilen bakır eşyaların süslemelerinde Erzurum’a has çizgi ve desenler olsun diye usta grafikçilerden danışmanlık almayı planlamakta… Kendisini bu düşüncesinden dolayı tebrik ediyorum.
Evet, ne hoş olur, vitrinlerdeki bakır ürünün farklı desenlerinden dolayı Erzurum işlemesi olduğu anlaşılsa… Bunu şahsen çok önemsediğimi belirtmeliyim.
Atölye açılalı yaklaşık bir ay olmasına rağmen ERTANSA Müdürü Yasin Deniz, ortaya çıkarılan birbirinden güzel ürünleri Tebrizkapı Sanat Çarşısı’nda ve Palandöken’deki otellerden birinde görücüye çıkarmış, satılıyor. Bu atölyede, çok yakında bakırdan çok farklı tasarımların ve hediyelik eşyaların üretileceğinin müjdesini de aldım sevgili kardeşim Yasin Bey’den. Erzurum dışındaki pazarda da etkin olmak isteyen ERTANSA yapılan bakır ürünlerinden, başka şehirlere de örnek göndermiş. Yakında şehir dışına satışlar da başlayacak inşallah.
Şehrimizin ekonomisine ve geleneksel el sanatlarına katkısının önemli olacağını öngördüğüm Bakır İşleme Atölyesi projesini gerçekleştiren Başkan Mehmet Sekmen, umarım deri ve ayakkabı fabrikasını da gerçekleştirir.