ETÜ Rektör Yardımcısı ve Tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, "Ahde vefa günümüzde çok önemli ve gösterilmediği için üzüldüğümüz konulardan birisi. Ancak Erzurumlular, Vani Efendi'ye bu ahde vefayı gerçekleştirmiş. Erzurum'da bulunan cami, Vani Efendi isminin yaşattırılması adına en güzel örneklerden birisidir" dedi.

Erzurumlular, İstanbul'da yanan Vaniköy Camisi'ni yaptıran Vani Mehmed Efendi'ye olan sevgileri nedeniyle yaklaşık 420 yıl önce Vani Efendi adıyla yaptırdıkları ve bir kez yıkılmasına rağmen yeniden inşa ettikleri camiyi yüzyıllardır özenle koruyor.

Erzurum Teknik Üniversitesi (ETÜ) Rektör Yardımcısı ve Tarihçi Prof. Dr. Murat Küçükuğurlu, AA muhabirine, Vani Efendi'nin hayatının dönüm noktasının Erzurum olduğunu söyledi.

Vani Efendi'nin, Türk dünyasının, 17 yüzyılda yaşamış en büyük alimlerinden birisi olduğunu ifade eden Küçükuğurlu, "Erzurum'da yaklaşık 20 yıl yaşamış büyük bir şahsiyettir. Vani Efendi aslında Azerbaycan Türkü olup Van doğumludur. Tebriz Karabağ'da ilim tahsil etmiş, sonrasında Erzurum'a gelmiştir. Erzurum'a gelişi de tesadüfi değildir." dedi.

"ERZURUM, BÜYÜK BİR İLİM MERKEZİ KONUMUNDAYDI"

Küçükuğurlu, Erzurum'un asırlar önce Tebriz ve Anadolu İpekyolu güzergahında bulunan önemli bir konaklama yeri olduğunu anımsatarak, şehre gelen pekçok alimin de bu kervan yolunu kullanarak Erzurum'a geldiğini anlattı.

Bu şekilde bölgeye gelen alimlerden birinin de Vani Efendi olduğunu aktaran Küçükuğurlu, şöyle konuştu:

"Birçok alim gibi Vani Efendi, geldiği Erzurum'da yaklaşık 20 yıl kalmıştır. Erzurum 16. ve sonraki yüzyıllarda büyük bir ilim merkezi konumdaydı. Büyük medreselerin bulunduğu şehirde dolayısıyla birçok alim ve talebe İstanbul'a gitmek yerine burada kalmıştır. Vani Efendi de bu ortamı bulmuş ve Erzurum'da kalmıştır. Vani Efendi'nin çok önemli başka bir Türk büyüğü ile yolu yine burada kesişmiştir. O kişi de Evliya Çelebi'dir. 1645-1647 yıllarında Evliya Çelebi gümrük memuru olarak görev yapmaktayken burada bulunmuş."

Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde, Erzurumluların da Vani Efendi'ye duydukları sevginin açıkça belirtildiğini ifade eden Küçükuğurlu, Hacı Murat Ağa'nın 1600'lü yıllarda Vani Efendi adına, bir cami yaptırdığını dile getirdi.

Bu caminin 300 yıl sonra çeşitli nedenlerle yıkılması üzerine 1964'te vatandaşların Vani Efendi ismini taşıyan camiyi yeniden yaptırdığını belirten Küçükuğurlu, "Evliya Çelebi eserinde Vani Efendi için, 'Lalapaşa Camisi vaizi olup ilmi ile özelikle tefsiri ve konuşmasıyla, sohbetiyle bölgede şöhret sahibi olmuştur' diye belirtiyor. Erzurum'da yaşadığı dönemlerde kendisine çok büyük değerler verildiği için adına yaptırılan caminin ve Vani Efendi'nin evinin bulunduğu mahallenin ismi de yine Vani Efendi olarak kalıyor ve öylece kayıtlara geçiyor." diye konuştu.

"AHDE VEFA GÜNÜMÜZDE ÇOK ÖNEMLİ"

Küçükuğurlu, Vani Efendi'nin yolunun tarihte her dönem Erzurum ile kesiştiğini ve aynı zamanda kızını da kente gönderdiğini anlatarak, şunları kaydetti:

"Erzurumlu onu unutmamış, kentte ismini yaşatmışlar. Ahde vefa günümüzde çok önemli ve gösterilmediği için üzüldüğümüz konulardan birisi. Ancak Erzurumlular, Vani Efendi'ye bu ahde vefayı gerçekleştirmiş. Erzurum'da bulunan cami, Vani Efendi isminin yaşattırılması adına en güzel örneklerden birisidir. Bugün isminin bir cami ve mahalleye verilmesi bize kendisine gösterilen kıymetinin bilinmesini, Erzurum'dan kimlerin gelip geçtiğini gösterir. Büyük bir alimi olan Şeyh-ül İslam Feyzullah Efendi de yine Vani Efendi'nin talebelerinden. Bu alimin de Erzurum'da bir camisi var. İsmi Kurşunlu Cami ve Erzurum Kalesi'nin hemen altında bulunmakta. Vani Efendi'nin en önemli ve en büyük talebesidir."

Sonraki yıllarda Feyzullah Efendi'nin, Vani Efendi'nin kızıyla evlenerek damadı olduğunu söyleyen Küçükuğurlu, böylece Vani Efendi'nin yolunun, Erzurum ile akrabalık bağıyla yeniden pekiştiğini belirtti.

Küçükuğurlu, Vani Mehmet Efendi'nin bir süre önce İstanbul'da yanarak kullanılamaz hale gelen Vaniköy Camisi'ni de yaptırdığını belirterek, bu caminin minaresi ile Erzurum'da adına yaptırılan caminin minaresinin benzer özellikler taşıdığını sözlerine ekledi.