Vergi Usul Kanununda,''İşverenler her ay ödedikleri ücretler için (Ücret bordrosu) tutmaya mecburdurlar” denilmiş ve işverenler açısından zorunluluk başlatılmıştır.
Bunun yanısıra Gelir Vergisi Kanununda da ücret tanımlaması şu şekilde yapılmıştır; “Ücret, işverene tabi belirli bir iş yerine bağı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatlerdir”. Yine Gelir Vergisi Kanununun bir diğer maddesinde de“ İşverenler, hizmet erbabına ödedikleri ücretlerden 94 üncü Madde gereğince yaptıkları vergi tevfikatını Vergi Usul Kanununda yazılı ücret bordrosunda veya bordro yerine geçen diğer kayıtlarda göstermeye mecburdurlar” denilerek işverenlerin ücret bordrosu düzenleme zorunluluğunda olduğu hukuken sabitlenmiştir.
Fakat 5754 sayılı Kanunun uygulamasına dair çıkarılan Yönetmelik ile çalıştırılan işçilere yapılacak ödemelerin bankalar aracılığı ile yapılması zorunlu tutulmuştur. Bu uygulamayı gerçekleştirmeyenler hakkında ise bir takım idari para cezaları verileceği ifade edilmiştir.
Buna göre uygulamanın amacı “4857 sayılı İş Kanunu kapsamında çalıştırılan işçilerin”, “5953 sayılı Kanuna tabi olarak çalışan gazetecilerin” ve “854 sayılı Deniz İş Kanunu kapsamında çalıştırılan gemi adamlarının” ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakının bankalar aracılığıyla ödenmesine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir. Bu yönetmelik ile işçiye, gazeteciye ve gemi adamına yapılan ödemelerin bankalar aracılığıyla yapılması zorunluluğu ve bu zorunluluğa uyulmaması durumunda uygulanacak idari para cezaları konularında çeşitli açıklamalarda bulunulmuştur.
KİMLER ZORUNLU
1) İşyerleri ve işletmelerinde İş Kanunu hükümlerinin uygulandığı işverenler ile üçüncü kişiler, Türkiye genelinde çalıştırdıkları işçi sayısının en az 10 olması halinde, çalıştırdıkları işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.
2) 5953 sayılı Kanuna tabi olarak çalışan gazetecilere yapılan ödemeler de bankalara yatırılarak yapılacaktır. Yani Gazeteci çalıştıran işverenler sorumludur. Ancak 5953 sayılı kanuna tabi olanlarda çalıştırılan işçi sayısı gibi bir takım değişkenler söz konusudur. 5953 sayılı Kanuna tabi olarak Türkiye genelinde en az 10 gazeteci çalıştıran işverenler, çalıştırdıkları gazeteciye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.
Gazeteci çalıştıran işverenler, aynı zamanda 5953 sayılı Kanun hükümleri dışında kalan ve İş Kanunu’nda “işçi” tanımına giren kimseleri çalıştırmaları hâlinde, çalıştırılan gazeteci sayısı ile işçi sayısı toplamının en az 10 olması durumunda, çalıştırdıkları gazeteci ve işçiye o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanunî kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler. Örneğin X Limited Şirketinde 5 gazeteci ve 7 işçi çalışmaktadır. Toplam çalışan sayısı 10’u geçtiğinden yani gazeteci çalıştıran işveren 12 kişi çalıştırdığından dolayı yapacağı ücret ödemelerini banka aracılığı ile yapmak zorundadır.
3) Deniz İş Kanunu’na tabi olarak Türkiye genelinde en az 10 gemi adamı çalıştıran işverenler veya işveren vekilleri, çalıştırdıkları gemi adamına, o ay içinde yapacakları her türlü ödemenin kanuni kesintiler düşüldükten sonra kalan net tutarını, bankalar aracılığıyla ödemekle yükümlüdürler.
BANKA BULUNMAYAN YERLERDE ÖDEMELER NASIL VE NERELERE YAPILACAK?
Banka aracılığıyla ödeme yapması gereken işverenler, işveren vekilleri veya üçüncü kişiler, işyerlerinin bulunduğu mahalde banka şubesi bulunmaması ya da çalışanlara banka aracılığıyla ödeme yapılmasına imkân bulunmaması hâlinde ödemeler, T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığıyla yapılacak.
YAPILAN ÖDEMELERİN NİTELİKLERİNİN BANKA KAYITLARINDA GÖSTERİLMESİ ZORUNLULUK MUDUR?
İşveren, işveren vekili ve üçüncü kişiler bankalar aracılığıyla yapacakları her türlü ödemelerde ödemelerin niteliğini hesabın açıklamasında belirtilecektir. Aksi halde bankaya yapılan ödemenin işçinin hangi alacağına karşılık yapıldığı konusunda karışıklıklar yaşanacaktır. Örneğin Ahmet isimli işçinin şubat ayına ait fazla çalışma ücreti gibi açıklamaların banka dekontlarında gösterilmesi zorunluluktur.
YAPILACAK ÜCRET ÖDEMELERİ BRÜT MÜ NET Mİ OLACAK?
İşverenleri veya işveren vekillerini veyahut üçüncü kişileri, yapacakları ödemeleri bankalar nezdinde açılacak hesaplara brüt olarak yatırmaları hususunda zorunlu tutmaya Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Maliye Bakanlığı ile Hazine Müsteşarlığı’nın bağlı olduğu Bakanlık müştereken yetkili sayılmışlardır. Adı geçen kurumlar tarafından aksine bir düzenleme/karar olmadığı müddetçe ücretler banka hesabına net olarak yatırılacaktır. Yani kanuni kesintiler yapıldıktan sonra bankaya ödemeler yapılacaktır. Bu durum, işverenin, vergi vb yasal kesintilerden mükellef olarak değil sorumlu pozisyonunda olmasıyla ilgilidir.
YALNIZCA İŞÇİ ÜCRETLERİ SAYILAN AYLIKLAR MI BANKAYA YATIRILACAKTIR?
Getirilen düzenleme ile işçinin, gazetecinin ve gemi adamının; ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her türlü istihkakının bankalar aracılığıyla ödenmesine hükmedilmiştir. Buna göre fazla mesai, hafta tatili, bayram vb ücret ödemeleri de bankalar aracılığı ile yapılacaktır.
HANGİ BANKALARA İŞÇİ ÜCRETLERİ YATIRILACAKTIR?
Herhangi bir banka zorunluluğu yoktur. “Mevduat bankaları” nezdinde açılan vadesiz mevduat hesabına veya “katılım bankaları” nezdinde açılan özel cari hesaplara ödemeler yapılacaktır. Ayrıca belirtildiği gibi imkân bulunmaması hâlinde ödemeler, T.C. Posta ve Telgraf Teşkilatı Genel Müdürlüğü şubeleri aracılığıyla da yapılabilecektir. Yani kullanılabilecek banka yoksa PTT şubeleri de kullanılabilir.
İŞÇİYE YAPILAN ÜCRET ÖDEMELERİ BANKALAR ARACILIĞI İLE GERÇEKLEŞTİRİLMEZSE NE TÜR BİR CEZA SÖZ KONUSU OLACAKTIR?
İşçiye, İş Kanunundan veya toplu iş sözleşmesinden veyahut iş sözleşmesinden doğan ücret, prim, ikramiye ve bu nitelikteki her çeşit alacaklarını, bu Yönetmelik kapsamında zorunlu tutulduğu halde bankalar aracılığıyla ödemeyen işverene veya işveren vekiline veyahut üçüncü kişiye, İş Kanununun 102 inci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi uyarınca, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili birimi tarafından her işçi ve her ay için belirlenen miktarda idari para cezası verilir.
CEZAYI KİM UYGULAYACAK
Bu yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Maliye Bakanı ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan birlikte yürütmesi hükmedilmesine rağmen cezalara ilişkin hükümler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili birimi tarafından yerine getirilecektir. Öngörülen idari para cezalarını vermeye yetkili ilgili birim ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili Müdürlükleridir.
Bu yönetmeliği Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı, Maliye Bakanı ve Hazine Müsteşarlığının bağlı olduğu Bakan birlikte yürütmesi hükmedilmesine rağmen cezalara ilişkin hükümler Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının ilgili birimi tarafından yerine getirilecektir. Öngörülen idari para cezalarını vermeye yetkili ilgili birim ise Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ilgili Müdürlükleridir.