18 Ekim 2014 günü Türkiye Yazarlar Birliğini davetlisi olarak katıldığım 1870-1914 yılları arasında gerçekleşen eğitim ve öğretim faaliyetleri nelerdi?
Osmanlı devletinde Enderun ve Enderun'a bağılı eğitim kurumları haricindeki kurumlar devletin kontrolünün dışında vakıf sistemi aracılığıyla ve mahalli imkanlarla Sıbyan mekteplerinde veriliyordu.
1600'lerden sonra başlayan gerileme ve duraklama; eğitim alanına da sirayet etmiş, pozitif bilimler, felsefi bilimler müfredattan çıkarılmış medreselerde Arapça ve Farsça ağırlıklı bir eğitim anlayışı benimsenmiş, daha çok dini ağırlıklı bir eğitim çalışması yürütülmüştür.
1774 Küçük Kaynarca antlaşmasından sonra eğitim alanındaki gerilik fark edilince öncelikle Askeri okulların açılması uygun görülmüş, 1824 yılında Halife II. Mahmut tarafından Sıbyan mekteplerinin yanına İptida-i Mekteplerinin açılması ve bu mekteplere devam etmenin zorunlu olmasını ferman buyurmuş bunun yetersiz olduğu anlaşılınca rüştiye mekteplerinin açılmasına kara verilmiştir.
Erzurum'da ilk rüştiye mektebinin kurulmasına 1858 yılında karar verilmiş ancak 1859 depremi ile bu gerçekleşememiş ancak 1866 yılında Esat Paşa yokuşunda Erzurum'un ilk rüştiyesi kurulmuştu.
Erzurum Rüştiyesini yine 1869 yılında özellikle yetim çocukların alınarak bir meslek öğretilmesi amacıyla Islahhane kurulurmuş (Sanat Okulu) 1902-1904 yılları arasında Ticaret Lisesinin bulunduğu yerde faaliyetini sürdürmüştü.
1872 yılında Erzurum Askeri İdadisi kurulmuş böylece Subay yetiştirilmesi Erzurum'da sağlamaya devam edilmiş anacak savaşla birilikte idadi Erzincan taşınmış tekrar 1881 yılında yeniden kurulmuş birinci dünya savaşına kadar Erzurum Askeri idadisi ünlü komutanları yetiştiren bir merkez olmuştu.
1881 yılında Erzurum Askeri Rüştiyesi kurulmuş böylece Askeri idadi öğrencileri bu okuldan yetiştirilmeye devam etmişti.
1869-1876 yılları arasında sancak merkezlerinde 20 yeni rüştiye açılmış böylece devlet eğitim işine iyice girmiş ve eğitimi bir devlet politikası haline getirmişti.
1877-1878 yılında ki Osmanlı -Rus savaşı ne yazık ki bu eğitim işlerine etki etmiş ancak 1881 yılından itibaren bölgede Rüştiyelerin açılması devam edebilmişti. Devlet Rüştiyeleri memur yetiştirme kurumu olarak kabul etmiş buralardan Osmanlı bürokratları yetiştirilmişti.
1886 yılında Erzurum Darulmualim mektebi açılmış böylece İptidai mektepler için öğretmen yetiştirilmesi hızlandırılmıştı.
1889 yılında doğunun tek İdadisi olan Erzurum İdadisi Şair Nefi binasında eğitim ve öğretime başlamış Abdulhamid'in gayretleriyle yüksek düzeyde öğretim yapılması şehirde sağlanmıştı.
1898 yılında İsmet Paşa ilkokulun yerinde Erzurum Kız Rüştiyesi açılmıştı. Bu güne kadar kız çocukları dokuz yaşına kadar sıbyan mekteplerinde okuyor sonra eve alınarak ev işleri yapmaları sağlanıyordu. Bu tarihten sonra kız öğrencilerin ortaokula gitmesinin önü açılmış oluyordu.
1911 yılında Erzincan kapıda Erzurum polis okulu açılıyor böylece Erzurum yeni bir eğitim kurumuna kavuşuyor idi. 1913 yılında Ilıcada Ziraat Mektebi kurularak bilgili çiftçilerin yetişmesi hedefleniyordu.
1913 yılında Habip Baba konağında İttihat ve Terakki Mektebi kurulmuş şehir eğitimine katkı sunmaya devam etmişti.
Tüm bunların yanında Ermeni,Rum, Amerikan,Fransız ve İran mektepleri bu süreçte Erzurum il hudutları içinde açılmış ve bölgede kendi düşünceleri doğrultusunda talebe yetiştirmişlerdi. Sade Amerikalıların bölgede 30'a yakın okul açmış olmaları işin boyutlarını gözler önüne sermesi açısından dikkate alınması gereken bir husustu.
NOT: 18 Ekim 2014 günü Türkiye Yazarlar Birliğini davetlisi olarak katıldığım "1870-1914 yılları arasında gerçekleşen eğitim ve öğretim faaliyetleri" nelerdi? Konulu seminerin özet bilgisidir.
