Yetkili kurum ve kuruluşlar tarafından tarla ve laboratuar kontrolleriyle fiziksel, genetik ve biyolojik değerleri belirlenen, belgeli tohumlara ‘Sertifikalı tohum’ deniliyor. Erzurum, Doğu Anadolu Tarımsal Araştırma Enstitüsünde görevli bilim insanları, sertifikalı tohumlarla tarlalara geçtiğimiz yıl ‘Can’ oldular, bu yıl da büyük hun imparatoru ‘Mete’nin mührünü vurdular.
Dünyadaki dört stratejik ürün; Buğday, Mısır, Pirinç ve Patates. Dünyadaki tarım arazilerinin yarıdan fazlası bu ürünlerle ekili ve dünya bunlarla doyuyor. Özellikle Kartol, ülkemize 150 yıl önce Rusya ve Kafkaslardan geldi. Besin değerinin yüksek, sindiriminin kolay, tüketiminin çeşitliliği ve her çeşit iklimde yetişmesinden dolayı tüm dünyada yetiştiriliyor ve tüketiliyor. Patates, yüzde 20-30 civarında nişasta, yüzde 2 civarında protein, B1, B2 ve C vitaminleri içeriyor. Dünyada en çok patates üreten ülkeler; Çin, Hindistan, Rusya ve Ukrayna. Türkiye 14, Erzurum ise 12. sırada.
Bitkisel üretimin başlangıcı tohuma dayanıyor. Üretimi artırmanın en önemli materyali de kaliteli tohum. Tarlaya atılan her tohum çimlenip, gelişim gösteriyor. Bu da ekilecek tohum miktarında verim artışı ve tasarruf sağlayarak tohum maliyetini düşürüyor ve üreticiye kazanç sağlıyor. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalı bir şehir olan Erzurum, Anadolu’da sertifikalı tohum konusunda önde gelen illerden birisi. Bu arada ülkemiz tohum ticaretinde dünyada 10. sırada.
2021 yılında ’Kıyamet deposu Erzurum’ başlıklı yazımda anlattığım Doğu Anadolu Tarımsal araştırma enstitüsünde, yeni bir patates çeşidi geliştirildi. Yemeklik kullanımına ve bölge koşullarına uygun, yüksek kaliteye sahip, Can ve Mete adı verilen iki çeşit sertifikalı patates tohumu üretimine başlandı. Bölgede tohumluk üretim zincirinin kurulması ve sertifikalı tohumluk üretimi konusunda işbirliği sağlanması durumunda daha geniş alanlara ulaştırılması amaçlanıyor. 2023 sonbaharında toprakla buluşturulacak olan Can ve Mete kartoluyla sofralar şenlenecek, mutfakların ateşi düşecek.
2022 yılında 35 bin dekarda 108 bin ton patates üretimi yapılan Erzurum’da dekar başına 3 ton üretim gerçekleşmişti. Hem basınçlı sulama sistemleri hem de kaliteli sertifikalı tohumluk kullanımıyla birim alandan daha fazla verim alınmıştı. Sertifikalı tohumla bazı arazilerde dekar başına yaklaşık 8-9 ton verime ulaşılmıştı. Rakımından dolayı Erzurum patatesinin dayanma süresi daha fazla. Şehirde üretilen patates iç tüketimin yanında komşu şehirlerde ve özellikle Karadeniz illerinde yoğun bir şekilde tüketiliyor.
Erzurum’un bilim kadınları, toprak analarının çalışmalarıyla gelecek yıllarda tarlalara da sofralara da bereket gelecek inşallah...
