Durum Tespiti
Birinci Dünya Savaşı sona ermiş, Osmanlı İmparatorluğu dağıtılmış son vatan toprakları; Ege ve Trakya'yı Yunanlılar, Antalya havalisini İtalyanlar, Adana, Maraş, Urfa, Antep bölgesini Fransızlar işgal etmiş, boğazda İngiliz ve Fransız savaş gemileri kontrolü ele geçirmiş, İstanbul bir fiil işgal edilmiş, Trabzon havalisinde Rum Çeteleri, Doğu Anadolu da Ermeni çeteleri ve eşkıyalar yapmadıkları zulmü bırakmamıştı. İşte Bu şartlarda Mustafa Kemal ve arkadaşları önce Samsun'a, sonra Amasya oradan da 3 Temmuz 1919'da Erzurum'a gelmişti.
Müdafa-i Hukuk Cemiyetleri Kuruluyor
Anadolu'da yer yer Müdafa-i Hukuk cemiyetleri kurulmuş bölge toplantıları düzenlemiş ve ülkenin savunulacağı konusunda çabalar sarf etmişlerdi.Bunlardan biride Erzurum da kurulan "Vilayet-i Şarkiyye-i Müdafa-i Hukuku Milliye cemiyetiydi".
17 Haziran vilayet kongresiyle Erzurum'da önemli kararlar alınmış , 3 Temmuzda Erzurum'a gelen Mustafa Kemal beş gün sonra askerlikten istifa etmiş, normal bir Osmanlı vatandaşı olmuş iken bugün Atatürk evi olarak kullanılan binaya gelen Kazım Karabekir "Paşam Kolordum ve Ben Emrinizdeyiz" demek suretiyle çok nazik olan durumu düzeltmiş ilerleyen günler Erzurum halkı Mustafa Kemale Hemşerilik beratı vererek Yukarı Mumcu nüfusuna kaydetmiş, Milletvekili seçilmesini sağlamak suretiyle İstanbul'da toplanacak Meclis-i Mebusan'a gönderilmesini sağlamışlardı.Ancak Mustafa Kemal bu toplantılara gitmeyecek Ankara'da kalacaktı.
Kongre 23 Temmuzda Başlıyor
Mustafa Kemal başkanlığında toplanan ,yokluk, kıtlık, çetin müzakereler altında ve işgal etkilerinin gölgesinde bir araya gelen delegeler başkanlığa Mustafa Kemal'i seçmişler ve böylece Türkiye Cumhuriyetin kuruluşuna giden yolu açmışlardı.
Kongrede önemli karalar alınmış "Vatanın bütünlüğü,milletin egemenliği, Kuvayı Milliyeyi amil,milli iradeyi hakim kılmak esastır" denilerek önemli bir yol haritası çıkarılmıştı.
Ankara'ya gidecek Heyetin Yol Parası Toplanıyor
Artık alınan karalar Sivas'a götürülecek orada yeni kararlarla desteklenecekti.Ancak kafilenin gitmesi için para gerekmekte, istenilen paranın ancak 100 lirasını Erzurum Müdafa-i Hukuk cemiyeti toplayabilmişti. Ortada para yoktu.Tam bu esnada Emekli Binbaşı Süleyman Bey heyet temsilcilerine "ben emekli biriyim. Maaşımla idare ederim. Bende birikmiş 900 lira var, onu vereyim,ancak bundan siz ve benden başka hiç kimsenin haberi olmayacak,eğer ileride Müdafa-i Hukuk Cemiyetinin parası olursa verirsiniz. Yoksa da Helal olsun" demek suretiyle parayı verir.Bu gerçek ancak 1943 yılında ortaya çıkacaktı.
Para Mustafa Kemale ulaştırılınca kafile Ağustosun başında Sivas'a doğru yola çıkar. Yol tehlikelidir.Eşkıyalar vardır.Elazığ valisi tarafından tutuklanma riski vardır. Ancak bütün bu zorluklar aşılarak Sivas'a varılır.
Mustafa Kemal'e Hemşerilik Beratı Veriliyor
Erzurum Cumhuriyetin kurulmasında temel teşkil eden "23 Temmuz Erzurum Kongresi" ile birlikte Atatürk'e hemşerilik beratı vererek nüfusa kaydetmiş kahraman Erzurumlular Türk tarihinde ki köşe taşlarından biri olmuş, kadirşinaslıklarını göstermişlerdir.
Bugünde Erzurumlulara ve devlete düşen görev ülkeyi ve Erzurum'u çağın bilgi,teknik,endüstri birikimleriyle donatmak ,mükemmel bir milli eğitim bilgisi vererek Atatürk'ün şu veciz ifadesi olan, "Çocuklarımıza vereceğimiz eğitimin hududu ne olursa olsun en önce kendisine düşman olacak unsurlarla mücadele etme azim ve gayreti verilmelidir".
Bu duygularla Erzurum Kongresinin 99. yıl dönümünü tebrik eder, ülke, vatan ve millet uğrunda vefat eden tüm ecdadımızı rahmetle anar, Dadaşları sevgiyle selamlarım.