Cihan imparatorluğumuz Birinci Dünya Savaşına girerek dünya tarihinin ender savaşlarını yaparak yorulmuş, iki milyon şehit vererek 1918de mağlup devletlerle aynı safta savaştığı için onlarla birlikte yenik sayılmıştır.9 milyon kilometre kare toraktan elinde Kastamonu ve yöresi kalmıştır. Milli Mücadele bu ağır şartlar altında başlamış ve zaferle sonuçlandırmıştır.
1870’lerden sonra, batıların desteğinde başlayan ermeni olayları, Müslüman Türkleri yok etme planları, Birinci Dünya Savaşıyla alenileşmiş özellikle Çukurova’da, Maraş’ta ve Doğuanadolu’nun tamamında binlerce Müslüman Türkü şehit ederek yerlerinden yurtlarından etmiştir. İşte o şehirlerden biride Aşkale’dir.
Aşkale; Erzurum’un batısında Karasu’nun kenarında kurulmuş bir ilçemizdir. Tarihi ipek yolu üzerine olup zengin maden yataklarına sahiptir. Ayrıca transit yolların kavşağı olmasıyla’da ilçe önem kazanmaktadır.90 yıl önce yine bir mart ayının başında ilçe esaretten kurtularak hürriyetine kavuşmuştur. İşte o yıllara geri dönersek Türk milletinin bir kasabasında çekilenleri anlamış oluruz.
Osmanlı devleti; Almanların oyununa gelerek savaşa girmiş, Kafkas cephesinde Ruslarla amansız bir savaşa tutuşarak Sarıkamış’ta yenilmiş ve Ruslar 1915 in 18 Şubatında Erzurum’a girmiş ve şehir işgal edilmişti. Ruslar ilerlemeye devam ederek Erzincan’a kadar ilerlemiş ve yörede yaşayan Ermenilerin bayram etmesine sebep olmuştur. Ermeniler tam iki yıl yörede yapmadıkları zulüm kalmamış, bundan Aşkale ve yöresi de nasibini almıştır.
1915ten 1918 Martına kadar binlerce Türk, erkek kadın, çocuk, yaşlı, insan korkunç şekilde öldürülmüştür. Rusların çoğu zaman haberleri olmasına karşılık olayları seyretmiş önleyici hiçbir tedbir almamışlardır. Bugün Türk milletini soykırım yapmakla suçlayanlar; Başta Erzurum ve yöresinde olmak üzere, tüm Anadolu’da beş yüz binden fazla Müslüman Türkü şehit ederek canavarlıkların göstermiş Ermenilerle ilgili hiçbir şey yapmamışlardır.
1918 in şubatında Osmanlı ordusu Erzincan’dan hareket ederek vatan topraklarını kurtarırken, kaçan çetecilerde masum sivillere en korkunç işkenceleri yapmışlardır.
Mart 1918 de başlayan katliamlar önce Aşkale merkezinde gerçekleşmiş evler ateşe verilmiş sahipleri hunharca şehit edilmiştir. Arkasından Yeni köy Dere köy nasibini almış ermeni çeteler kimsesiz savunmasız köylüleri acımasızca öldürmüşlerdir.
Ordumuz yaklaştıkça kudurganlıkları artmış önlerine çıkan köyleri haritadan silmeye çalışmışlardır. Abdalcık köyü, Merdiven köyü de çetelerin hışmına uğrayarak otuzdan fazla insanının şehit vermişti.
Sıra Cınıs köyünde idi. Çevre köylerden toplanan Türkler Cınıs camisine toplanmış ve üzerlerine gaz dökülerek kapı kapatılmış ve cami yakılmıştır. Tam 574 Müslüman camide alevler içinde feryatları göklere çıkarak yanmışlardır. Bir kısım halk da süngülenerek öldürülmüştür.
Kaçanlar Tazegül’e gelmişler. Köy sabahın erken saatlerinde boşatıldığı için ancak geride kalan kimsesiz veya saklanamayan 58 Türk değişik şekillerde şehit edilmiş bir kısmı da esir alınarak alacaya götürülmüştür.
Alaca köyünde Cınısta yapılanlar tekrar edilmiş tam 272 Türk camiye doldurularak yakılmıştır. Olaylar devam ederken uluslar arası gözlemciler, Rus, Alman gazeteciler, Ermenilerin vahşetlerini rapor etmişlerdir.
Serçeme deresindeki köylerde onlarca şehit vererek bedel ödemişlerdir.
Evet, Aşkale yöresi gerek göç vererek yollarda kış şartlarında binlerce evladını kaybetmiş, gerekse ermeni çetelerinin katliamlarına maruz kalarak yok edilmiştir.
Evet, Dünyanın değişik ülkelerinde ermeni propagandasının etkisinde kalarak Türkleri suçlayanlar yaptıklarının yanlışlığına er geç varacaklardır. Siyasi mülahazalar ile Türk milletini suçlayanlar eğer kendi tarihlerine bakarsalar yanlışlarını göreceklerdir.
Bize gelince eğer o acılı günleri tam olarak arşivleyebilseydik, kaybettiğimiz insanların adlarını, adreslerini yazıp saklayabilseydik, bunu dünya kamuoyuna anlatsaydık, bugün konumumuz bu halde olmazdı.
Türk tarihinde; Sen bartelmi katliamı, otuz yıl savaşları, Kızılderili katliamları, katyın katliamı, mai lai katliamı, hutu, tutsi katliamları, Serebranista katliamı yoktur. Cezayir katliamı, Endülüs katliamları yoktur. Türk milletinin tarihi, açık, duru ve berraktır.
Bu vesileyle Tüm Aşkalelilerin kurtuluş bayramını tebrik ederim.